در شرایط بحرانی و جنگی، پایگاه‌های داده به‌عنوان منابع حیاتی اطلاعاتی، هدف اصلی حملات ترکیبی پیچیده‌ای قرار می‌گیرند که شامل نفوذهای انسانی، بدافزارها، حملات شبکه‌ای و سوءاستفاده از آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری هستند. برای مقابله با این تهدیدات، سخت‌سازی (Hardening) پایگاه‌های داده به‌منظور کاهش سطح حمله و افزایش مقاومت در برابر نفوذ، امری ضروری است.
سخت‌سازی پایگاه‌های داده مجموعه‌ای از اقدامات فنی و پیکربندی‌های امنیتی است که با هدف کاهش سطح حمله، افزایش کنترل دسترسی، و بهبود نظارت بر سیستم انجام می‌شود. این اقدامات شامل به‌روزرسانی سیستم، مدیریت کاربران، پیکربندی فایروال، محدودسازی سرویس‌ها، و استفاده از ابزارهای امنیتی مانند SELinux و AppArmor است.
راهنمای مطالعه
اصول اولیه سخت‌سازی
- به‌روزرسانی سیستم و بسته‌ها
اطمینان حاصل کنید که سیستم‌عامل و تمامی بسته‌های نرم‌افزاری به‌روز هستند. استفاده از ابزارهایی مانند apt, yum, یا dnf برای به‌روزرسانی منظم توصیه می‌شود.
- مدیریت کاربران و دسترسی‌ها
- حذف یا غیرفعال‌سازی حساب‌های کاربری غیرضروری.
- استفاده از اصل حداقل دسترسی (Least Privilege) برای کاربران و سرویس‌ها.
- استفاده از احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA) برای دسترسی‌های حساس.
- پیکربندی فایروال
استفاده از ابزارهایی مانند iptables, ufw, یا firewalld برای کنترل ترافیک ورودی و خروجی. تنظیم قوانین فایروال برای محدودسازی دسترسی به پورت‌ها و سرویس‌های غیرضروری.
اقدامات پیشرفته سخت‌سازی
- استفاده از SELinux یا AppArmor
پیاده‌سازی کنترل دسترسی اجباری (MAC) با استفاده از SELinux یا AppArmor برای محدودسازی دسترسی فرآیندها به منابع سیستم. این ابزارها به‌طور پیش‌فرض در توزیع‌هایی مانند RHEL, CentOS, و Ubuntu موجود هستند.
- محدودسازی سرویس‌های غیرضروری
شناسایی و غیرفعال‌سازی سرویس‌هایی که برای عملکرد سیستم ضروری نیستند. استفاده از ابزارهایی مانند systemctl برای مدیریت سرویس‌ها.
- پیکربندی SSH
- غیرفعال‌سازی ورود مستقیم به حساب root از طریق SSH.
- استفاده از احراز هویت کلید عمومی به‌جای رمز عبور.
- تغییر پورت پیش‌فرض SSH برای کاهش حملات خودکار.
ابزارهای سخت‌سازی و نظارت
- Lynis
ابزاری برای ارزیابی امنیتی سیستم‌های لینوکسی و ارائه پیشنهادات برای بهبود امنیت. با اجرای lynis audit system می‌توان گزارش جامعی از وضعیت امنیتی سیستم دریافت کرد.
- Fail2Ban
ابزاری برای جلوگیری از حملات brute-force با مسدودسازی آدرس‌های IP مشکوک پس از تعداد مشخصی تلاش ناموفق برای ورود.
- Rkhunter
ابزاری برای شناسایی rootkitها و سایر بدافزارهای مخفی در سیستم. با اجرای rkhunter –check می‌توان سیستم را برای وجود تهدیدات بررسی کرد.
چک‌لیست اجرایی سخت‌سازی پایگاه‌های داده
| مرحله | اقدام | توضیحات |
|---|---|---|
| 1 | به‌روزرسانی سیستم | اطمینان از نصب آخرین به‌روزرسانی‌ها و پچ‌های امنیتی |
| 2 | مدیریت کاربران | حذف حساب‌های غیرضروری و اعمال اصل حداقل دسترسی |
| 3 | پیکربندی فایروال | محدودسازی ترافیک ورودی و خروجی به سرویس‌های ضروری |
| 4 | استفاده از SELinux/AppArmor | پیاده‌سازی کنترل دسترسی اجباری برای فرآیندها |
| 5 | غیرفعال‌سازی سرویس‌های غیرضروری | کاهش سطح حمله با محدودسازی سرویس‌های فعال |
| 6 | پیکربندی SSH | افزایش امنیت دسترسی از راه دور با تنظیمات مناسب |
| 7 | استفاده از ابزارهای نظارت | پیاده‌سازی ابزارهایی مانند Lynis, Fail2Ban, و Rkhunter برای نظارت و شناسایی تهدیدات |
جمع‌بندی
سخت‌سازی پایگاه‌های داده در شرایط بحرانی و جنگی، نقش حیاتی در حفظ امنیت و پایداری زیرساخت‌های فناوری اطلاعات ایفا می‌کند. با اجرای اقدامات فوق و استفاده از ابزارهای مناسب، می‌توان سطح حمله را کاهش داد و مقاومت سیستم را در برابر تهدیدات ترکیبی افزایش داد.