وقتی نیروی حرفه‌ای نیست، راهنما باید حرفه‌ای باشد
در بسیاری از مراکز حساس، به‌خصوص در شرایط بحران یا مناطق دور از مرکز، کارشناسان IT با تجربه محدود یا آموزش رسمی ناکافی، مسئول حفظ و راه‌اندازی زیرساخت‌های حیاتی هستند. در چنین شرایطی، استوریج اگر به‌درستی طراحی و مستندسازی نشده باشد، در لحظه‌ی حیاتی شکست خواهد خورد.
این مقاله یک نقشه راه عملیاتی و گام‌به‌گام برای مدیریت اضطراری استوریج در شرایط بحرانی، بدون نیاز به دانش عمیق تخصصی ارائه می‌دهد.
راهنمای مطالعه
اصول اولیه‌ای که هر کارشناس باید بداند
| ردیف | موضوع | نکته کلیدی |
|---|---|---|
| 1 | RAID چیست؟ | مجموعه‌ای از دیسک‌ها که با هم کار می‌کنند تا امنیت یا سرعت را افزایش دهند. RAID 1 یعنی Mirror، RAID 5 یعنی توزیع با Redundancy، RAID-Z2 یعنی تحمل خرابی دو دیسک |
| 2 | Snapshot چیست؟ | یک نسخه لحظه‌ای از Volume یا Dataset برای بازیابی سریع |
| 3 | Backup چیست؟ | کپی از اطلاعات که در دستگاه یا مکان جداگانه ذخیره می‌شود |
| 4 | Storage OS چیست؟ | سیستم‌عاملی مانند Open-E، TrueNAS یا Synology DSM که استوریج را مدیریت می‌کند |
| 5 | Web GUI چیست؟ | صفحه مدیریتی مبتنی بر وب برای مشاهده، پیکربندی و کنترل استوریج |
چک‌لیست اضطراری برای بررسی سلامت استوریج
- آیا سیستم روشن و Boot شده است؟ (بررسی چراغ‌های پاور، فن، صفحه مانیتور)
- آیا وضعیت دیسک‌ها سبز است؟ (از طریق LED جلوی رک یا داشبورد نرم‌افزاری)
- آیا فضای ذخیره‌سازی پر نشده؟ (استفاده از داشبورد برای مشاهده وضعیت Volumeها)
- آیا آخرین Snapshot موفق ایجاد شده؟
- آیا آخرین Backup موفق ذخیره شده؟
- آیا هیچ پیام خطای مهم در Web GUI یا Email دریافت نشده؟
- آیا همه سرویس‌ها (iSCSI, SMB, NFS) در حال اجرا هستند؟
- آیا لینک‌های شبکه فعال هستند؟ (چراغ‌های پشت سرور یا تست پینگ از کلاینت‌ها)
اقدامات فوری در زمان حمله سایبری یا باج‌افزار
- قطع ارتباط سرور استوریج از شبکه مشکوک (خاموش کردن سوئیچ یا کابل)
- بررسی Snapshotهای اخیر و وضعیت سالم بودن آن‌ها
- عدم Login با حساب Admin تا مشخص شدن وضعیت حمله
- تهیه Offline Backup از Snapshot در صورت امکان
- گزارش فوری به تیم امنیتی یا مدیریت ارشد
نکته مهم: از انجام Restore بدون بررسی دقیق وضعیت اجتناب شود.
فرآیند عملیاتی بازگردانی از Snapshot
- ورود به Web GUI (مثلاً Open-E یا TrueNAS)
- رفتن به منوی Volume یا Dataset
- انتخاب آخرین Snapshot سالم بر اساس تاریخ
- انتخاب گزینه Clone یا Rollback
- تأیید با هماهنگی مدیریت یا کارشناس ارشد
چک‌لیست بازیابی Backup (در صورت از بین رفتن کامل Volume)
- اطمینان از سالم بودن Backup Disk یا Tap
- اتصال به سرور یا Backup Server
- اجرای نرم‌افزار Backup (Veeam, Bacula, Open-E Restore Console)
- انتخاب Restore Point و تأیید بازیابی
- بررسی Integrity داده‌ها پس از بازیابی
مستندسازی حداقلی ضروری برای تیم‌های کم‌تجربه
| ردیف | سند یا فایل | اهمیت |
|---|---|---|
| 1 | نقشه پورت‌ها و کابل‌های شبکه/استوریج | برای جلوگیری از اشتباه هنگام قطع‌وصل اضطراری |
| 2 | دستورالعمل بازیابی Snapshot و Backup | در قالب PDF چاپ‌شده روی رک یا تابلو |
| 3 | حساب‌های کاربری و رمزهای Admin | در گاوصندوق فیزیکی یا USB رمزنگاری‌شده |
| 4 | لیست شماره‌های تماس پشتیبانی اصلی | مهندس ارشد، تأمین‌کننده، شرکت پشتیبان |
توصیه‌هایی برای طراحی ساده‌تر استوریج برای محیط‌های غیرحرفه‌ای
- استفاده از Open-E یا TrueNAS با رابط کاربری ساده
- پیکربندی RAID خودکار با Hot Spare فعال
- تعریف Snapshot خودکار با Retention محدود (مثلاً ۷ روز)
- جدا کردن Volumeهای حیاتی از غیرضروری
- ایجاد Alert برای فضای پر، خرابی دیسک و تغییرات مشکوک
- آموزش پایه‌ای کارشناسان از طریق جلسات فنی کوتاه و عملی
نتیجه‌گیری: دستورالعمل ساده، در بحران حکم نجات دارد
هیچ مرکز داده‌ای بدون انسان نمی‌تواند زنده بماند. اما انسانی که آموزش ندیده، فقط با یک چک‌لیست ساده و دقیق می‌تواند کاری کند که سیستم از فروپاشی نجات یابد.
راه‌اندازی استوریج مهم است، اما نجات آن در زمان بحران مهم‌تر است و این فقط با آماده‌سازی کارشناسان اتفاق می‌افتد.
منابع آموزشی پیشنهادی
Open-E JovianDSS Admin Guide – Quick Recovery Section
TrueNAS Quick Start Guide for SMB
Veeam Backup Essentials User Manual
SNIA: Storage Management Simplified
Uptime Institute: Resilience Under Limited Staff
Cybersecurity & Infrastructure Security Agency (CISA): Incident Response Handbook for Small Teams