دفاع غیرعامل یعنی بقاء بدون درگیری مستقیم
در دکترین امنیتی ایران و بسیاری از کشورها، دفاع غیرعامل (Passive Defense) شامل مجموعه‌ای از تدابیر غیرجنگی است که مانع اثرگذاری حملات نظامی یا سایبری می‌شود. در این چارچوب، اطلاعات و داده‌ها یکی از مهم‌ترین دارایی‌های ملی محسوب می‌شوند.
اگر اطلاعات از بین برود، حتی نیروی آماده رزمی یا شبکه تولید انرژی هم بی‌اثر خواهد شد.
استوریج (Storage) یا سیستم ذخیره‌سازی داده، به عنوان محل نگهداری، بازیابی و دفاع از داده‌ها، اکنون باید یکی از اجزای اصلی طرح دفاع غیرعامل دیجیتال در هر سازمان حساس باشد.
راهنمای مطالعه
جایگاه استراتژیک استوریج در معماری دفاع غیرعامل
| ردیف | حوزه کاربرد دفاع غیرعامل | نقش استوریج |
|---|---|---|
| 1 | حفاظت از اطلاعات حیاتی | رمزنگاری، Snapshot ،Replication |
| 2 | تداوم عملیات بحرانی | طراحی High Availability و Metro Cluster |
| 3 | حفاظت فیزیکی از داده‌ها | ذخیره‌سازی در محیط‌های مقاوم، استفاده از Air-Gap |
| 4 | بازیابی پس از حمله | Snapshot Immutable و Backup آفلاین |
| 5 | بقاء در قطعی ارتباطات | استوریج قابل‌حمل، Offline Storage |
| 6 | پایداری در برابر حملات سایبری | WORM Backup ،Versioning، قفل مدیریتی |
تهدیداتی که دفاع غیرعامل باید در لایه استوریج پوشش دهد
| ردیف | نوع تهدید | سناریو محتمل در ایران |
|---|---|---|
| 1 | حمله سایبری یا باج‌افزاری | حمله به مراکز مالی، نظامی، بهداشت و انرژی |
| 2 | تخریب فیزیکی | بمباران، آتش‌سوزی، نفوذ فیزیکی در ساختمان‌ها |
| 3 | مهاجرت اضطراری داده‌ها | تخلیه دیتاسنتر یا تغییر مکان به‌صورت فوری |
| 4 | قطع طولانی‌مدت ارتباطات | قطعی سراسری اینترنت، قطع فیبر یا حمله EMP |
| 5 | خطای انسانی یا خرابکاری | حذف ناخواسته یا عمدی داده‌ها توسط Insider Threat |
الزامات پدافند غیرعامل در طراحی استوریج
- وجود Replication بلادرنگ به سایت پشتیبان
- پشتیبانی از Snapshotهای Immutable
- قابلیت بازیابی در محل ثانویه بدون نیاز به اینترنت
- رمزنگاری داده‌ها در حالت Rest و Transit
- نگهداری حداقل یک نسخه Offline و قابل حمل از داده‌ها
- طراحی استوریج در محل امن، مقاوم و کنترل‌شده از نظر دسترسی
- قطع فیزیکی شبکه مدیریتی از LAN کاربران
- راه‌اندازی هشدارهای خودکار (SNMP ,Syslog ,Email Alert) در زمان تهدید
طراحی معماری دفاعی برای استوریج در سازمان‌های حساس
سناریوی ذخیره‌سازی دو‌سایتی برای مرکز فرماندهی
- سایت اصلی با Open-E JovianDSS + RAID-Z2 + HA Cluster
- Replication به سایت پشتیبان در منطقه دوم
- Snapshot ساعتی + نسخه Immutable Backup
- نگهداری Backup آفلاین روی RDX با رمزنگاری
سناریوی Air-Gap ذخیره‌سازی برای مرکز دولتی
- سرور مستقل با Volume رمزنگاری‌شده
- Snapshot آفلاین و بدون اتصال شبکه خارجی
- Backup روی Tape Library با WORM Mode
- مدیریت از طریق کنسول فیزیکی یا IPMI آفلاین
استوریج قابل‌حمل برای سناریوی تخلیه اضطراری
- استفاده از RDX با Snapshot رمزنگاری‌شده
- حمل ایمن با کنترل فیزیکی زنجیره (Chain-of-Custody)
- امکان Mount در سایت Disaster Recovery بدون اتصال اینترنت
نقش آموزش، مستندسازی و چک‌لیست در دفاع غیرعامل استوریج
| ردیف | حوزه | ابزار عملیاتی پیشنهاد شده |
|---|---|---|
| 1 | آموزش | جلسات ماهانه شبیه‌سازی حمله و بازیابی |
| 2 | مستندسازی | نگاشت پورت‌ها، مسیرهای Replication، فرآیند Restore |
| 3 | چک‌لیست‌ها | بررسی روزانه سلامت دیسک‌ها، ظرفیت، لاگ‌ها، پشتیبان‌گیری |
محصولات و فناوری‌های مناسب برای دفاع غیرعامل
| ردیف | سیستم / فناوری | دلایل انتخاب |
|---|---|---|
| 1 | Open-E JovianDSS | Snapshot ،Replication ،Air-Gap، رمزنگاری داخلی |
| 2 | RDX / LTO Backup | حمل‌پذیر، مقاوم، پشتیبانی از WORM و نسخه‌های آفلاین |
| 3 | ZFS Dataset Controls | امنیت سطح Block ،Versioning، فشرده‌سازی، Deduplication |
| 4 | NetApp SnapLock | Immutable Snapshot + Compliance |
| 5 | VMware + Veeam + Hardened Repo | Backup قفل‌شده با قابلیت Recovery آفلاین |
نتیجه‌گیری: استوریج، سنگر اول دفاع غیرعامل دیجیتال است
در سازمانی که داده‌های حیاتی در خطر هستند، مرکز دفاعی نه در دیوار بتنی یا فایروال لایه ۷، بلکه در زیرساخت ذخیره‌سازی هوشمند، ایزوله و مقاوم طراحی می‌شود. اگر استوریج شما مقاوم، قابل بازیابی، قابل حمل و غیرقابل تخریب باشد، حتی در شدیدترین سناریوها نیز سازمان می‌تواند ادامه حیات دهد.
دفاع غیرعامل بدون زیرساخت ذخیره‌سازی مقاوم، تنها به یک شعار تبدیل خواهد شد.
منابع تخصصی
سازمان پدافند غیرعامل ایران – دستورالعمل دفاع سایبری ۱۴۰۲
Open-E JovianDSS Secure Storage Design
SNIA – Storage Resilience in Critical Infrastructures
NIST SP 800-160 – Systems Security Engineering
Gartner: Cyber Resilient Storage Architectures for Government
IBM Cyber Vault + Immutable Snapshot Guide
NetApp TR-4526: SnapLock for Compliance in Sensitive Sectors