مقدمه: DR فقط داشتن Backup نیست
در ذهن بسیاری از مدیران غیر فنی، Disaster Recovery (DR) صرفاً معادل با داشتن یک نسخه پشتیبان است. اما حقیقت این است که هیچ DRP موفقی بدون زیرساخت ذخیره‌سازی استراتژیک قابل اجرا نیست. چرا که پس از وقوع بحران، سرعت، صحت و امنیت بازیابی داده‌ها کاملاً وابسته به معماری و قابلیت‌های Storage خواهد بود.
راهنمای مطالعه
استوریج: ستون فقرات طرح بازیابی از فاجعه
در هر DRP، سه مؤلفه اصلی وجود دارد:
- People: نیروی انسانی متخصص
- Process: برنامه و دستورالعمل‌ها
- Technology: زیرساخت فنی که استوریج در قلب آن قرار دارد
وظایف حیاتی استوریج در DR شامل موارد زیر است:
- نگهداری ایمن نسخه‌های Backup
- فراهم کردن Snapshot و Replication
- تسهیل بازیابی سریع سرویس‌ها (Failover/Restore)
- تضمین انطباق با اهداف RTO/RPO
مفاهیم کلیدی DR که به استوریج گره خورده‌اند
| شاخص کلیدی | تعریف | وابستگی به استوریج |
|---|---|---|
| RTO (Recovery Time Objective) | حداکثر زمان مجاز توقف سرویس | سرعت خواندن/نوشتن، Snapshot، Tiering |
| RPO (Recovery Point Objective) | حداکثر زمان از دست رفتن داده | Replication، Backup Frequency، Log Replay |
| MTTR (Mean Time To Recovery) | میانگین زمان بازیابی موفق | کارایی سیستم ذخیره‌سازی |
| Consistency | صحت روابط بین داده‌ها هنگام بازیابی | نسخه‌برداری هماهنگ (Crash/Consistent Backup) |
نقش Backup در معماری DR
Backup، ابتدایی‌ترین لایه DR محسوب می‌شود. اما برای اثربخشی در بحران، باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- قابلیت برنامه‌ریزی دقیق (Backup Scheduling)
- ذخیره در Media مقاوم (Tape, Cloud, RDX)
- قابلیت Versioning و Immutable Backups
- تست دوره‌ای بازیابی (Restore Testing)
معماری پیشنهادی:
Primary Storage → Backup Server → Offsite Media
با استفاده از ابزارهایی مانند Veeam, Bacula, NetBackup, Open-E DSS Snapshot
نقش Snapshot در بازگردانی لحظه‌ای
Snapshot یک ابزار قدرتمند برای بازیابی سریع در بحران است. مزایای کلیدی:
- RPO نزدیک به صفر (در صورت Snapshot لحظه‌ای)
- بازیابی در چند ثانیه یا دقیقه
- حجم کم‌تر از Backup
- پشتیبانی از Immutable Snapshot برای مقابله با باج‌افزار
مثال: در Open-E JovianDSS، می‌توان Snapshotها را به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده یا به‌درخواست گرفت و در همان لحظه Mount کرد.
Replication: نجات داده در سطح دوم
Replication، داده را به صورت بلادرنگ یا زمان‌بندی‌شده به یک سایت دوم منتقل می‌کند. نقش آن در DR:
- حفظ عملیات در سایت دوم (Hot/Cold Site)
- عدم وابستگی به مکان فیزیکی
- محافظت از داده‌ها در برابر تخریب سایت اصلی
انواع Replication برای DR:
| نوع | مناسب برای | وابستگی به استوریج |
|---|---|---|
| Synchronous | RTO/RPO صفر، Metro Cluster | سرعت I/O بالا، latency پایین |
| Asynchronous | سایت‌های دور، هزینه کم‌تر | حافظه کش، تحمل تأخیر |
| Manual/Scripted | محیط‌های اقتصادی یا ساده | Snapshot-based Replication |
طراحی معماری DR مبتنی بر استوریج
سناریو ۱: سازمان با دو دیتاسنتر (بانک مرکزی)
- Primary Site: HPE DL380 + Open-E + RAID-Z2
- Secondary Site: Mirror Node + SSD Tiering
- ابزارها: Snapshot زمان‌بندی‌شده + Replication از طریق iSCSI
- Backup Offsite روی Tape Library
سناریو ۲: شرکت متوسط با منابع محدود
- NAS با Snapshot فعال
- پشتیبان‌گیری هفتگی به RDX
- Replication به Cloud ارزان (ابر آروان)
چک‌لیست استراتژیک انتخاب استوریج برای DR
| ردیف | ویژگی | چرا حیاتی است؟ |
|---|---|---|
| 1 | Snapshot سریع | کاهش RTO |
| 2 | Replication داخلی | حذف وابستگی به اپلیکیشن‌های سنگین |
| 3 | پشتیبانی از Immutable Backup | امنیت در برابر باج‌افزار |
| 4 | Auto Tiering | بهینه‌سازی در زمان بازیابی |
| 5 | Redundant Power/Fans | در دسترس بودن حتی در زمان اختلال فیزیکی |
| 6 | Monitoring | هشدار قبل از Outage |
اشتباهات رایج در طراحی DR بدون استوریج مؤثر
- اتکا صرف به Backup بدون Snapshot/Replication
- نداشتن Tiering برای داده‌های بحرانی
- ذخیره Backup در همان سایت اصلی
- بازیابی آزمایش‌نشده
- عدم تطابق ظرفیت استوریج با زمان بحران
نتیجه‌گیری: DR بدون استوریج خوب = Recovery فقط روی کاغذ
در یک بحران واقعی، تنها چیزهایی که واقعاً وجود دارند و کار می‌کنند مهم‌اند not PowerPoints. اگر استوریج شما:
- قابلیت Snapshot ندارد
- به‌درستی Replicate نشده
- Backup آن قابل بازیابی سریع نیست
هیچ DR واقعی ندارید.
استوریج اگر استراتژیک طراحی شود، خود به تنهایی می‌تواند ستون اصلی تداوم عملیات سازمان باشد.
منابع تخصصی
Open-E JovianDSS High Availability & DR Guide
Gartner: “Modern DR Planning and Storage Architecture 2023”
NIST SP 800-34 Rev.1 – Contingency Planning Guide
Veeam Data Protection Trends Report
Dell EMC Data Domain + NetWorker Architecture
VMware vSphere DR Whitepapers
SNIA Disaster Recovery Framework